Blog van 'n conflictbevrijder

gebukt onder werkdruk

Soms neem ik wel eens een informatief blogartikel over, zoals het onderstaande, van pwdegids.nl.

Stress op de werkvloer is het grootste beroepsrisico in Nederland.

Vrijwel iedere organisatie heeft te maken met stress op het werk. Een derde van het werkgerelateerde ziekteverzuim wordt veroorzaakt door stress. Van de Nederlandse werknemers zegt 40 procent vaak tot altijd heel veel werk te hebben en 36 procent noemt het werk hectisch.

Reden genoeg voor minister Asscher om dit onderwerp de komende vier jaar op de agenda te zetten van zowel werknemers als werknemers. De Inspectie SZW gaat in ieder geval extra controleren op gezonde werktijden, werkdruk en agressie op de werkvloer.

Oorzaken werkstress
Werkstress kan te maken hebben met te veel werk of juist met te weinig werk. Ook slechte arbeidsverhoudingen of onregelmatige werk- en rusttijden kunnen werkstress veroorzaken. Of werkstress ontstaat hangt in belangrijke mate af van de mogelijkheden om zelf invloed op het werk uit te oefenen en om problemen in het werk te kunnen oplossen. Werkdruk kan leiden tot werkstress. Bij werkdruk is er sprake van hoge psychische belasting door (te) hoge kwantitatieve of kwalitatieve taakeisen. Het werktempo kan bijvoorbeeld te hoog zijn, of er moet onder hoge tijdsdruk worden gewerkt, of kennis en vaardigheden sluiten niet goed aan op de functie-eisen.

Risicogroepen werkstress
Werknemers die het meeste risico lopen op werkstress, overspannenheid en burn-out, zijn in te delen in 8 groepen. Het gaat dan bijvoorbeeld om vrouwen met een dubbelfunctie, of gedreven werknemers die het jammer vinden dat een dag maar 24 uur heeft. Hier vind je meer informatie over de 8 risicogroepen voor werkstress.

Signalen werkstress
Werkstress kan gepaard gaan met emotionele, gedragsmatige en lichamelijke kenmerken. Werkstress kan leiden tot ziekte, vooral als dit lang aanhoudt en de werknemer onvoldoende rust kan nemen of afleiding en ontspanning krijgt. Overspannenheid en burn-out, depressie en posttraumatische stress-stoornis zijn voorbeelden van aan (chronische) stress gerelateerde psychische aandoeningen. In deze tabel staan alle signalen van werkstress op een rij.

Verschil tussen stress, overspannenheid en burn-out
De begrippen werkstress, overspannenheid, burn-out, PTSS (post traumatische stress stoornis) en depressie worden vaak in één adem genoemd. Een aantal oorzaken en kenmerken van deze verschillende begrippen hebben we in een tabel op een rij gezet. Zo wordt duidelijk hoe deze begrippen zich tot elkaar verhouden en waar de verschillen zitten.

Herkennen van werkstress
Hoe kan je werkstress herkennen bij een collega? Als je er voor open staat, dan is er een aantal factoren waaraan je werkstress bij een collega kan herkennen. Voor werkgevers is het van belang dat problemen en aanzien van psychosociale arbeidsbelasting worden geïnventariseerd. Er zijn een groot aantal methoden beschikbaar om inzicht te krijgen in de veroorzakers van psychosociale problematiek in een organisatie.

Werkstress bespreekbaar maken
De volgende stap is het bespreekbaar maken van werkstress. Dat kan onder andere in een werkdrukoverleg of thema-werkoverleg. Hoe dat precies in zijn werk gaat en welke afspraken gemaakt kunnen worden, kun je lezen in het artikel Stress op de werkvloer? Beleg een werkdrukoverleg.

Gerelateerde blogs

Herken de druppel. Feiten en cijfers werkstress 2013, mei 2014

Stress? Zo krik je in vijf minuten je energieniveau weer omhoog!, februari 2014  

Wat te doen als de werkdruk je te hoog wordt, januari 2014

Baanbrekend goed nieuws over stresshantering,november 2013

Boetes voor hoge werkdruk in zorg en welzijn, september 2013

Hoe maak je werkdruk/werkstress bespreekbaar? Beleg een werkdrukoverleg!

De volgende opzet kan hierbij behulpzaam zijn.

Introductie door de gesprekleider

• doel van het overleg
• regels die in acht worden genomen 

De gesignaleerde knelpunten of ontwikkelingen

• uitdiepen van gesignaleerde knelpunten of ontwikkelingen
• benoemen van knelpunten
• zoeken naar samenhang tussen knelpunten
• bespreken algeheel beeld (alle velden samen) (is het beeld compleet?)
• voorlopige prioriteit aanbrengen
• eerste ideeën over oplossingen of hiervoor huiswerk opgeven

Peilen van meningen over oplossingen

• benoemen van oplossingen die worden besproken
• discussie over de manier waarop oplossing(en) gestalte moet(en) krijgen
• welke personen/groepen zijn hierbij betrokken
• samenhang tussen mogelijke oplossingen
• zoeken naar samenhang tussen oplossingen
• beoordelen van oplossingen naar: verwachte bijdrage, haalbaarheid en urgentie
• bespreken algeheel beeld (alle velden samen) (is het beeld compleet?)
• trekken van conclusies uit overleg
• gewenste vervolgactiviteiten benoemen met tijdspad

Afspraken maken

Tabel 1

Gerelateerde blogs

Herken de druppel. Feiten en cijfers werkstress 2013, mei 2014

Stress? Zo krik je in vijf minuten je energieniveau weer omhoog!, februari 2014  

Wat te doen als de werkdruk je te hoog wordt, januari 2014

Baanbrekend goed nieuws over stresshantering,november 2013

Boetes voor hoge werkdruk in zorg en welzijn, september 2013

 Vond je dit een interessant blog? Je doet me een groot plezier door het te delen in jouw sociale netwerk!

Conflict aangaan kan doodeng zijn. Bijvoorbeeld als je tegenover een intimiderende persoonlijkheid staat en bang bent de wind van voren te krijgen. Of als je bang bent uitgelachen te worden en daarna misschien wel tegengewerkt. Wat een verschrikking zou dat zijn! Of stel je toch voor dat je emotioneel wordt, wat zal men dan niet van je denken?! Brrr, een véél te kwetsbaar gevoel. Nee, dan toch maar liever opzouten en aanpassen. Toch?

Er was eens een jonge man die zo dacht. Een vriendelijke jongen: altijd bereid om zijn collega’s te helpen. Wat een fijn karakter had die jongen, iedereen sprak er positief over! Op hem kon men vertrouwen, en ook nooit te beroerd om een dienstje te ruilen. Dit ging jaren zo door.

Tot er een nieuwe leidinggevende kwam die wat collega’s ontsloeg.

De werkdruk ging omhoog, waardoor de jongen alle zeilen moest bijzetten om zijn eigen werk bij te benen. Behalve stress, was er plotseling ook meer frictie op de werkvloer. Allicht, tijd voor een vriendelijk woord was er nauwelijks meer. Als collega’s een appèl op hem deden, lukte het de jongen haast niet meer daaraan te voldoen. Niemand nam hem dit kwalijk, maar de jongen zelf leed eronder. Hij kon zichzelf niet meer zijn. En kreeg geen geen schouderklopjes of dankbare lach meer...

‘Je moet de waardering uit jezelf halen’, zeiden ze op het werk. De jongen (die inmiddels al een man van 51 was) snapte dat wel, maar het werk was geen feestje meer. Hij belandde in een identiteitscrisis. Wie was hij eigenlijk nog? Mens, of middel? Een human resource, zeiden ze bij HR, dus dat zou hij dan wel zijn: een menselijk middel.

‘Maar ik voel me geen mens meer’, dacht de jongen, ‘alleen nog middel’, en werd ziek.

Dramatisch hè? Maar waar gebeurd. Hij werd flink ziek die jongen. Hij kreeg depressieve klachten en werd hartpatiënt.

Gelukkig had hij weinig zelfverwijt, omdat hij altijd zo hard gewerkt had en een deel van de verantwoordelijkheid ook bij de organisatie kon leggen, maar wel ontdekte hij tijdens het re-integratietraject iets heel belangrijks over zichzelf. Iets waar hij voor zijn gevoel in tekort geschoten was. Dit deed enorm zeer, omdat hij zich realiseerde dat een klein beetje meer van deze eigenschap, hem zoveel meer mogelijkheden in het leven zou hebben gegeven.

Moed. Daar had het hem achteraf gezien te vaak aan ontbroken. De moed om voor zichzelf op te komen. De moed om ‘ho, halt, stop’ te zeggen. De moed om zich kwetsbaar op te stellen.

Hij had zich altijd ‘gevoegd’, om niet lastig te zijn, of op te vallen. Gevoegd naar de ander dus, niet naar zichzelf. En daar was zijn eigen hart dus behoorlijk tegen in opstand gekomen! Hoe had hij zo liefdeloos kunnen zijn naar zichzelf toe?, vroeg hij zich nu af. Nu pas voelde hij hoe hij zichzelf in de steek had gelaten.

‘Waar de moed ontbreekt, regeert de angst Alexandra’, zei hij zelf peinzend, en ik kon niet anders dan dit be-amen.

De man ontroerde mij. Door zijn eerlijke persoonlijkheid, maar ook door zijn plotseling opzwiepende belangstelling voor het thema ‘moed’. Het toeval wil namelijk dat ik een spiritueel pad volg, het Shambhalaboeddhisme, waarbinnen de ontwikkeling van onbevreesdheid een cruciale rol speelt. Daarbij gaat het over de moed jezelf met vriendelijkheid onder ogen te zien, dus niet alleen je mooie en harmonieuze, maar ook je schaduwkanten. Maar ook over de moed om over je angst voor de ander heen te stappen, en jezelf beschikbaarder, zachter en opener te maken voor de ander, vanuit het fundamentele vertrouwen dat er ten diepste niks te verliezen valt.

Dit raakte de man. Al doorvragend ontwaarde hij plotseling de contouren van ‘de spirituele krijger’ in zichzelf, want op een bepaalde manier was hij immers wel reuze moedig geweest door zich te voegen naar de ander, en niet naar zichzelf...

Over zijn eigen belangen heen stappen was heus niet altijd gemakkelijk geweest, en de verantwoordelijkheid daarvoor had hij toch maar op zijn kap genomen.

Deze erkenning bracht hem opnieuw tot tranen, en deze keer niet uit spijt, maar uit liefde voor zichzelf, om de moed en trouw die hij wel had getoond, en het zelfrespect dat dit hem gegeven had. 

En zo boog ook bij deze man de kern van zijn probleem om naar de kern van de oplossing.

Natuurlijk waren we niet klaar na deze sessie, maar tijdens deze sessie vond de ommekeer naar herstel plaats. Het thema 'moed' hebben we later fantastisch uitgewerkt, en werd een belangrijke leidraad voor hem om zaken aan te gaan die altijd waren blijven liggen, en nieuwe stappen te zetten: naar een leven van zijn keuze.

Een jaar later schreef hij dit:

‘Het gaat heel goed met mij, en ook met mijn hart! Ik durf steeds beter mijn innerlijke stem te volgen en aan te gaan wat er aan moet worden gegaan en dat geeft me een prettig gevoel. Mijn vrouw zegt dat ik niet meer met alle winden meewaai nu ik eindelijk mijn grenzen duidelijk durf te stellen. Ze vindt me gemakkelijker geworden! (ik dacht dat ik dat altijd al was) Ook krijg ik meer respect van mijn jongens. Ik voel zelf ook dat ik veel meer kracht heb nu. Het mooiste is dat alles gemakkelijker lijkt te gaan nu ik beter voor mezelf opkom. Ik zag altijd zo op tegen conflict, maar nu merk ik dat opkomen voor mezelf me strijd scheelt. En dat mijn gezondheid en energie beter is.‘

Het bovenstaande ter bemoediging voor wie nog niet zover is. Ook jij kunt moed ontwikkelen. De moed om ondanks angst, conflict en tegenslag te handelen naar je eigen opvattingen en geweten.

Je hebt hierboven kunnen lezen dat dit leidt tot innerlijke kracht: de kracht waarmee je je identiteit en leven vormgeeft. Wil je hier meer over weten, dan kun je je als abonnee van het E-zine Ontstressen in de Zorg, met fikse korting opgeven voor de Training 'Los je Conflict op met Moed & Wijsheid', van 20 tot 22 juni in Amsterdam. Wie weet: tot dan!

Alexandra van Smoorenburg

Gerelateerde blogs

Wat te doen als de werkdruk je te hoog wordt, januari 2014

Meer invloed door vragen stellen, december 2013

Van zelfsturing naar persoonlijk leiderschap, januari 2013

Eigen verantwoordelijkheid mobiliseren, juni 2011

 Vond je dit een interessant blog? Je doet me een groot plezier door het te delen in jouw sociale netwerk!

Bijgaand youtubefilmpje vond ik op www.checkjewerkstress.nl Hij is gemaakt voor de gelijknamige campagne van

het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. 

Nu 1 op de 8 werknemers last heeft van werkstress begint goed door te dringen wat dit met onze maatschappij doet. 

Neem zelf verantwoordelijkheid voor je gezondheid. Niemand anders kan het voor je doen!

In 1988 verscheen er een boek van een Belgische filosoof, professor Arnold Cornelis (1934 - 1999), dat enorm veel losmaakte in de wetenschappelijke wereld van toen en daarna nog veel herdrukken beleefde, tot in 2007 toe. Het boek heette: ‘Logica van het Gevoel. Filosofie van de Stabiliteitslagen in de Cultuur als Nesteling der Emoties’ en het was een enorme dikke pil.

Sommigen noemden Cornelis’ boek geniaal, anderen spraken van opgeblazen wartaal, en wat mij betreft hadden beiden gelijk. De wetenschappelijkheid ervan viel namelijk hier en daar wel te betwisten, maar het was een origineel werk, dat intrigerende vragen opwierp en nieuwe ontwikkelingen in gang zette, zoals onder meer ‘het nieuwe denken’, dat zich richt op het tot ontplooiing brengen van de talenten en zelfsturing van mensen.

Cornelis legde in zijn boek uit waarom zelfsturing de grondslag is voor gezondheid en geluk. 'Zelfsturing maakt dat je gaat leven in een wereld van mogelijkheden, in plaats van in een wereld van aanpassing', gaf hij aan. ‘Zelfsturing is vrijheid.’ En daarmee had hij een punt. En trouwens ook met de titel, althans met het eerste deel ervan: Logica van het Gevoel. Voor mij, en ik denk ook voor vele andere mensen, was die titel toentertijd genoeg om het boek te willen aanschaffen. Iemand die logica, gevoel en intelligentie aan elkaar wist te koppelen was in mijn ogen sowieso een held. Ik voelde aan mijn water dat de wereld van de gevoelens en emoties, die men in die jaren nog vaak voor ‘irrationeel’ versleet, in werkelijkheid van veel grotere betekenis is dan de wetenschappelijke wereld tot dan toe erkende. Het enige wat ontbrak was ‘bewijs’, maar dat kwam Cornelis dus leveren, zo goed en zo kwaad als hij kon.

Cornelis noemde ons gevoel de meest abstracte vorm van kennis. Gevoel is aangeboren, iedereen heeft het. Met name in het begin van ons leven gebruiken we het om alle informatie die binnenkomt te toetsen. Onze gevoelens staan ons verstand dan ook niet in de weg, gaf hij aan, ze zijn juist de bron van ons denken en onze intelligentie. Daarom noemde hij de bewuste logica van de wetenschap 'een vlot op de oceaan van de onbewuste logica waarop we drijven.'  En wetenschap 'als bewustwording van wat we gevoelsmatig onbewust al weten.'

Zonder er op af te willen geven of neer te kijken, bevestigde dit precies wat ik zelf in mijn tijd op de universiteit had zien gebeuren: mensen bedenken spontaan iets (hebben intuïtief een inzicht), gaan daar vervolgens argumenten bij zoeken (die altijd te vinden zijn, zelfs als je in kabouters gelooft), verzamelen uitspraken van mensen die iets vergelijkbaars en/of tegengestelds geobserveerd hebben, en voelen zich daarna gerechtigd hun persoonlijke filosofie ‘wetenschap’ te noemen. En bij 90% van de besluitvorming gaat het al net zo: je kiest op je gevoel en zoekt er naderhand de argumenten bij.

Ik onderschrijf volmondig de hoofdrol die Cornelis het gevoel toedichtte, ook op basis van mijn jarenlange praktijkervaring met mensen die in de rats zitten. Het staat voor mij inmiddels als een paal boven water dat iemands eigen gevoel, zijn allerbeste leidinggevende is. Het gevoel wijst de weg. Het werkt simpelweg zo: als er problemen zijn, dan weet je dat met je gevoel. Je schrikt, raakt verward, overstuur. Soms kun je niet benoemen wat precies het probleem is, maar je weet wel ‘dat het niet goed voelt’. Voor sommigen van ons, de mensen die wel naar hun gevoel luisteren, is dat genoeg om de zaak op te houden, wat volkomen terecht en verstandig is. Hierdoor ontstaat er bewustwording en wie weet dialoog op een moment dat er nog iets uitgelegd of bijgestuurd kan worden. Als iedereen dat zou doen, zou de wereld er een stuk beter uitzien denk ik (minder conflict). Let wel: ik zeg niet dat je altijd moet handelen naar wat je primaire emotie je ingeeft, maar wel dat het van belang is er naar te luisteren. En op dat moment een pas op de plaats te maken.

Door simpelweg te zeggen: ‘het voelt niet goed’ doorbreek je de stroom waarin je anders vanzelf meegezogen zou worden, en wek je de ander op om er nog eens over na te denken. Het mooie van die opmerking is, dat ie geen weerstand oproept (niemand struikelt over een ongedefinieerd gevoel), hooguit wat ongeduld. En op het lichtelijk geïrriteerde: ‘En waarom dan niet?!’  kun je gewoon antwoorden: ‘Kweenie, het is een gevoel, ik kan het niet onder woorden brengen.’ Een heel handig zinnetje, zeker als je voelt dat je je op glad ijs bevindt, of een catastrophe wilt voorkomen en/of tijd wilt kopen. Daarna is het zaak om voor jezelf de verborgen logica van dat gevoel te doorgronden. Hierbij stuit je meestal op goede bedoelingen (intenties), bepaalde waarde(n), bepaalde behoefte(n), of bepaalde belangen die in de knel dreigen te raken. Hoe dan ook, zodra je de logica kent, kun je deze bespreekbaar maken, en worden er wellicht opties mogelijk die meer in lijn met je bedoelingen en waarden liggen. Bewustzijn van de logica van je gevoel is in mijn ogen onontbeerlijk voor constructieve zelfsturing.

Een gevoel (h)erkennen op het moment dat het een rol speelt, is de basis voor wat men later 'emotionele intelligentie’ ging noemen (Daniel Goleman). Mensen die zich beter bewust zijn van hun gevoelens en emoties zijn volgens Goleman  betere managers van hun eigen leven te zijn dan mensen die dit niet hebben. Ze maken bijvoorbeeld betere keuzes betreffende welke studie, baan of partner ze moeten kiezen.

Mensen die moeite hebben hun eigen gevoel en emoties te onderkennen, hebben hier minder grip op. Hun emoties gaan eerder een eigen leven leiden en ze hebben sneller en vaker conflicten. (Feitelijk maken die conflicten duidelijk, dat ze niet tijdig naar hun gevoel geluisterd hebben, in dialoog zijn gegaan en bijgestuurd hebben.) Dit verklaart wellicht waarom focus op zakelijke argumenten meestal niet leidt tot conflictoplossing. De angel zit doorgaans in de gevoelslaag, niet in de belangenlaag.

 Hartelijke groet,

© Alexandra van Smoorenburg

Gerelateerde blogs

Omgaan met negatieve energie. Tips voor gevoelige mensen, oktober 2013

Van zelfsturing naar persoonlijk leiderschap, januari 2013

Eigen verantwoordelijkheid mobiliseren, juni 2011