Blog van 'n conflictbevrijder

Heel dat kerstverhaal zit toch nondeju goed in mekaar. Het leent zich voor diepzinnige individuele bespiegeling, leidt tot collectieve feestelijkheden en daarmee tot family en community building, en is een bron om flink geld aan te verdienen. Een spiritueel, sociaal en commercieel succesverhaal dus. Een verhaal dat je confronteert met het avontuur van het leven, een hoop drama, en de herinnering aan waar het om gaat in het leven: liefde. Het verhaal over een pasgeboren kind dat goddelijk is spreekt onze diepste sentimenten en waarden aan. Elke vader en moeder kan het plaatsen. De liefde en het ontzag die er door je heen stromen bij de geboorte van je kroost is gewoon magisch en met niets te vergelijken. 

Vanmiddag, twee dagen voor kerst, sprak ik een oude studiegenoot die mij vertelde rond te lopen met plannen om zich van het leven te willen beroven... Een getalenteerde, warme, mooie vrouw van inmiddels middelbare leeftijd, met een enorme hoeveelheid problemen. Ze zei er geen gat meer in te zien en ik kon goed begrijpen waarom. Ernstig hersenletsel en andere klachten na een ongeluk, een traumatiserende slechte opvang daarna, financiële problemen, problemen in de relatie, alsook met twee van haar drie kinderen. Vooral dat laatste snijdt diep door haar ziel. Het gevoel in de steek gelaten te zijn door haar eigen kinderen, waar ze altijd alles voor over had... Koude logica er maar beter niet meer te kunnen zijn, omdat ze dood meer waard zou zijn dan levend... Terwijl ik stil naar haar luisterde herinnerde ik me de lieve warme vrouw van weleer, die het nu schijnbaar niet meer lukt haar menszijn te beleven te midden van haar geliefden.

Hoe reageer je op zo'n boodschap? Ik had werkelijk geen idee. Toen schoot me een verhaal te binnen dat ik ooit van Paul de Blot hoorde en ik vroeg of ik het haar mocht vertellen. Een verhaal over een bedevaartplek ergens in de Italiaanse Alpen, naar een bijzondere kerstkribbe ergens diep weggestopt in een grot. De pelgrims die er komen kruipen één voor één die grot in, die steeds nauwer wordt. Ze verwachten ergens in de diepte een kerstkribbe te vinden, maar wat ze uiteindelijk aantreffen is een spiegel. In plaats van het goddelijk kind, zien ze dus plotseling tot hun verrassing hun eigen gezicht weerspiegeld. En op die spiegel staat geschreven: 'Hier ben ik mens geworden'. Met andere woorden: in het donkerste donker van het bestaan. Het goddelijke cq de liefde die je niet vond bij je geliefden, in je carriere, in je bezittingen, in je religie, oftewel in allerlei uiterlijke omstandigheden (een realisatie die ook wel 'the dark night of the soul' wordt genoemd), vind je wel in je zelf. In je mens zijn. Wat de pelgrims hier op een diep niveau leren is: zoek het niet buiten jezelf. Het kerstkind, dat ben jij.

Aan de andere kant van de lijn bleef het eerst stil. En toen: 'Maar het doet zo'n pijn Alexandra, ik trek het gewoon niet meer.'

'Nee, dat begrijp ik, zo gemakkelijk gaat dat niet.'
'Maar toch... het is lang geleden dat ik iets hoorde dat me iets van troost bracht.... dankjewel!', zei ze toen.  
'Vrolijk kerstfeest', fluisterde ik, met tranen in mijn stem. 

Gerelateerde blogs

Blog: Kerststress. Persoonlijk blogje over het integreren van mijn strijdvaardige kant, dec 2014

Gedicht: Als iemand mij nou maar had opgeraapt, okt 2013

Blog: Hoe word je gelukkig? Mijn visie op deze universele lezersvraag, sept 2013

Roxy playing Maria

Ik zit te wachten op Riëtte, met wie ik nog een laatste afspraak heb na het lastige gesprek dat ze met haar manager zou hebben. We hebben dat gesprek goed voorbereid samen, en dan is het daarna altijd een beetje spannend: zou ze het er goed vanaf hebben gebracht? Heeft ze op een positieve manier haar boodschap over kunnen brengen en kon ze goed bij zichzelf blijven? Als het gelukt is zal dit een boost aan haar zelfvertrouwen geven. En zal ze zich waarschijnlijk ook een stuk conflictvaardiger voelen. Ondervinding is immers de beste leermeester.

Als ik de haar de trap op zie komen bij het Coachhuis waar ik vaak werk weet ik al genoeg. Lichte tred, hoofd omhoog en een vrolijk ‘sorry, ik ben wat vroeg, is dat erg?’ 

Flabbergasted
Riëtte geniet zichtbaar van het moment. Nadat ze zich goed genesteld heeft met een kop warme chocolademelk zegt ze: ‘Ik was zenuwachtig, maar het is zó goed gegaan! Ik ben er nog helemaal flabbergasted van. Hij begreep me. Hij snapte het gewoon, en ik hoefde er niet eens voor te vechten. Het is zo’n ongelooflijke opluchting. Ik denk dat hij …. ik zie haar slikken… hij had gewoon compassie met mij’, zegt ze met een dik brok in haar keel. Ze kan haar tranen niet langer bedwingen.

Compassie

Ik had wel vaker stilgestaan bij compassie, maar dan meer bij wat het is en hoe je het eventueel kunt versterken, niet zozeer bij wat het betekent om het te ontvangen. Compassie, oftewel mededogen, is iets heel natuurlijks. Het is niet alleen aan mensen voorbehouden, dieren kennen ook compassie. Ik heb dat zelf een keer mogen aanschouwen toen Roxy, de mopshond van onze buren, als een zenuwachtig verpleegstertje om onze poes Gyello heen trippelde, nadat deze gewond was geraakt. Wat te doen? Ik zag haar zorg en verlangen om te helpen, en hoe ze er uiteindelijk in berustte en er naast ging liggen. Een aangrijpend teder moment, om nooit te vergeten. Ook Gyello zal het goed hebben gedaan, want compassie helpt daadwerkelijk lijden te verzachten en verminderen. Iets wat ook tot uitdrukking komt in het gezegde: gedeelde smart is halve smart.

Medelijden
Wellicht is het goed in dit kader het verschil tussen mededogen en medelijden toe te lichten, kennis die uit het boeddhisme komt en bevestigd wordt door de moderne neurowetenschap. In het boeddhisme wordt medelijden gezien als een gevoel en  mededogen als een morele mentale factor. Volgens de neurowetenschap is medelijden een primaire (niet bewuste) reactie op lijden, als gevolg van de activering van onze spiegelneuronen. Je ziet bijvoorbeeld de ander zijn hoofd stoten en jij schrikt en roept ‘au!’. Herkenbaar? Dit ‘mee lijden’ gebeurt zowel bij pijn als bij emoties en is de basis van empathie (invoelingsvermogen). Nadeel van medelijden is, dat het een vermeerderend effect op de hoeveelheid leed heeft. Meejanken helpt niet, zeggen wij dan, en dat klopt ook. Je helpt er de ander niet mee, want die gaat zich er alleen maar nog zieliger door voelen, en jij laadt lijden op je dat helemaal niet van jou is.

Niet dat je je nou schuldig gaat voelen over je spontane medelijden! Je hebt die spiegelneuronen nu eenmaal, daar kun je niks aan doen. En de een heeft er meer van dan de ander. De suggestie is alleen: blijf er niet in hangen. Wees je bewust van het mechanisme en oefen je erin je gevoelens van medelijden los te laten. Door met je aandacht naar je eigen ademhaling (je neutrale zelf) te gaan. En vat je medelijdenreactie gewoon op als een signaal om je vermogen tot compassie te trainen!

Compassie trainen

Maar hoe doe je dat? Hoe help je jezelf en de ander minder gebukt te gaan onder lijden? De boeddha had daar hele interessante dingen over te melden. Met betrekking tot het ontwikkelen van compassie noemde hij drie aspecten/stadia:
- Het eerste en belangrijkste is  aanwezigheid / openheid naar de situatie. Er zijn voor iemand anders of voor jezelf, zonder je te veel laten meesleuren door heftige emoties en oordelen.
- Het tweede stadium is aspiratie. Dat je de ander (of jezelf) bewust toewenst dat hij of zij vrij wordt van pijn en lijden. Dat wil zeggen dat je de ander licht en liefde 'stuurt'; geen zorg en pijn. Zie bijvoorbeeld de ander lachend voor je, vrij van pijn. 
- Het derde stadium is iets doen voor de ander. Dat is het summum. In actie komen voor een ander mens is iets heel bijzonders. Maar het kan niet altijd. Daar kun je je heel onmachtig over gaan voelen, al dat hoeft niet: doe wat je kan, zonder jezelf te forceren. Stadium een en twee zijn ook al heilzaam voor de ander (of jezelf).

Kerstkado
Terug naar Riëtte en haar diepe geraaktheid door de opstelling en compassie van haar manager (die ze natuurlijk voor een groot deel ook zelf opgeroepen had, door haar eigen integere opstelling, maar dat terzijde). Feit was dat hij haar genereus erkenning gaf voor feiten en omstandigheden die ze noemde en voor haar goede intenties, waarmee hij bij haar iets heel maakte, wat kapot was. Waardoor bij Riëtte alles weer ging stromen richting werk. Dit zette mij achteraf aan het denken. Het deed me terugdenken aan de dierbare momenten van compassie in mijn leven. Herinneringen die ook mij tot tranen van dankbaarheid roerden. 

Dit bracht me op een idee. We zitten al weer in de kerstmaand. Ik zou je willen uitnodigen om eens na te denken over momenten waarop jij je diep begrepen en gezien hebt gevoeld in je leven. Misschien door een naaste, misschien door een wildvreemde. Het kan zijn dat je even moet zoeken, maar iedereen heeft deze momenten ervaren. Wie weet kun jij je dankbaarheid nog delen met degene die er in het holst van je leven voor jou was. Dat lijkt me een mooi kerstkado!

Gerelateerde blogs

Blog: De onderschatte kracht van vriendelijkheid op de werkvloer, sept 2014

Video: Leuk filmpje over de kracht van empathie, sept 2014

Blog: Mijn collega's vergeven? Ammehoela!, oktober 2014 

Laat me weten of je dit artikel de moeite waard vond, en reageer, like of deel het!