Blog van 'n conflictbevrijder

10-01-2013 10:03

'Volgens mij is er een verband tussen zelfsturing en leiderschap’, zegt een cursist tegen me.

‘Waar denk je aan?’, vraag ik.

‘De houding en vaardigheden die volgens jou nodig zijn voor constructieve zelfsturing, komen volgens mij dicht in de buurt van de eigenschappen die iemand tot een leider maken.‘

‘Zo is het’, zeg ik. ‘Wij zijn allemaal leiders.

Ieder van ons leidt minimaal zijn eigen leven.

Dat is je eerste regelkring.

Daarna komen de regelkringen van je gezin, je werk, je team, je afdeling, je organisatie, je gemeente, etc. Ze grijpen allemaal in elkaar: beïnvloeden elkaar, botsen met elkaar. Maar je binnenste regelkring is naar mijn idee de belangrijkste. De ‘gezondheid’ daarvan heeft grote invloed op alles wat er daarna komt.’

De last van verantwoordelijkheid

‘Ik voel me helemaal niet de leider van mijn eigen leven’, klinkt het wat kleintjes vanuit een hoek. Dan meer verontwaardigd: ‘Ik heb eerder het gevoel dat ik geleefd word. Eigenlijk ben ik de hele dag verantwoording aan het afleggen: thuis, op mijn werk, t.o.v. mijn familie. Ik hol voortdurend achter de feiten aan. Soms ben ik gewoon moe van alles waar ik me bewust van moet zijn; al die zaken waar ik op moet anticiperen. Zelfsturing klinkt mooi, ik wil het ook wel, maar het brengt een hoop verantwoordelijkheid met zich mee. Hoe hou ik overzicht?’

Er gaat een diepe zucht van herkenning door de groep en ik laat het even stil worden.

‘Zullen we deze vraag eens op ons in laten werken?’, vraag ik. ‘Misschien geldt dit probleem wel voor meer van ons. Laten we kijken of de reflectievragen van het Vrijplaatstool je helpen te achterhalen waar je precies tegenaan loopt en hoe je meer overzicht zou kunnen krijgen.'

De kracht van reflectie

Ik zie de mensen indalen in zichzelf, ongemakkelijk worden, verwoed schrijven, ontspannen.

Ze vinden het fijn om gestructureerd op zichzelf te reflecteren weet ik. Inzicht werkt kalmerend. Zeker als ze plotseling gaan zien hoe ze anders, beter met hun probleem om kunnen gaan.

Zelf reflecteer ik een moment op de stress die het woord 'zelfsturing' zojuist opriep. Ik realiseer me opeens hoe weinig het woord eigenlijk zegt. Je kunt jezelf niet niet sturen. Mensen sturen zichzelf constant, maar ook het bos in. Constructieve zelfsturing, besluit ik, daar gaat het om. En die begint bij reflectie.

Reflectiekracht maakt van mensen leiders

Reflectievermogen - dat je kunt reflecteren - is een vaardigheid die je kunt leren, maar reflectiekracht - dat je het ook echt doet - maakt mensen tot leiders. Wie er een gewoonte van maakt om te reflecteren, leert en onthoudt meer, kan vaak beter omgaan met conflict en houdt waardering en focus gemakkelijker vast.

Voor geboren leiders is reflecteren hun tweede natuur. Hun spectrum is vaak breder dan dat van volgers.

Noem het gerust het geheim van de smid.

De kwaliteit van de besluitvorming

Het spreekt voor zich dat de kwaliteit van de reflectie invloed heeft op de kwaliteit van de besluitvorming.

Bewustzijn en kennis zijn essentieel voor het nemen van goede besluiten. Het zelfsturingtool van de Vrijplaats® biedt een 360º reflectiesysteem, op verschillende bewustzijnslagen (beleving, inhoud, relatie, betekenis en actie) en vanuit een neutraal standpunt. Dit laatste is bij besluitvorming in geval van conflict, van groot belang.

Reflecteren vanuit een neutraal standpunt levert je namelijk de nieuwe inzichten op die je zoekt.

Reflectie vanuit je standpunt of je beleving leveren de (gekleurde) antwoorden die je al kende.

Ze brengen je meestal niet veel verder.

Besluitvorming in teams

Als je met meerderen over een onderwerp discussieert zorgt het feit dat je met een groep bent voor een ruimer zicht op een probleem. Met elkaar zie je meer, al leidt dit natuurlijk ook soms tot wrijving. Waardoor besluitvorming met een groep lastig kan zijn. Bijvoorbeeld wanneer mensen 'ja' zeggen tegen een besluit (om er van af te zijn) en 'nee' doen. Ook al kwam het besluit op democratische wijze tot stand, ze voelen zich er niet aan gebonden. Dit leidt tot veel onrust en conflict op de werkvloer.

Een succesvolle, alternatieve besluitvormingmethode

Komt dit in jouw team regelmatig voor, dan kan het interessant zijn om een andere manier van besluitvorming te proberen, zoals de sociocratische besluitvormingsmethode. In plaats van te zoeken naar consensus (eenstemmigheid) neem je dan besluiten ‘met consent’ (aanvaarding). Deze methode vraagt naar de (beargumenteerde) bezwaren tegen een besluit. Voor die bezwaren moet eerst een afdoende oplossing gevonden worden alvorens het voorstel aangenomen wordt. Door de uitnodiging te komen met je ding (commentaar en bezwaren te verwelkomen) voelt iedereen zich goed gehoord. Het creeert verantwoordelijkheid en betrokkenheid. Het mooie ervan is ook dat consent de vrijheid laat het niet geheel eens te zijn met een besluit, en er toch mee akkoord te gaan. Deze methode is gemakkelijk in te passen in een hierarchische organisatie, maar sluit ook prima aan bij de werkwijze van zelfsturende teams.

Leer systemisch reflecteren

Constructieve zelfsturing en persoonlijk leiderschap hangen dus samen met de kwaliteit van de zelfreflectie.

Als jij systemisch wilt leren reflecteren op een manier die je nieuwe informatie oplevert, en besluiten wilt leren nemen die bij jou passen, schrijf je dan in voor de eerstvolgende Vrijplaats® Zelfsturingtraining.

Als abonnee van het E-zine Ontstressen in Zorg + Welzijn krijg je tot eind januari 40% korting op de training op 21 en 22 februari 2013. Belangstelling? Kijk dan hier voor meer informatie.