Blog van 'n conflictbevrijder

Onderstaand artikel werd in januari 2009 gepubliceerd op www.humanbasics.nl

Na tien jaar lobbyen door de ILO, de internationale arbeidsorganisatie van de VN, wordt dit jaar internationaal campagne gevoerd voor ‘decent work’. Ook de Nederlandse werknemers- en werkgeversorganisaties doen mee.

CNV Internationaal kwam onlangs met de campagne ‘Fatsoenlijk Werk’ die vooral moest aantonen hoe geweldig decent de arbeidsomstandig-heden in Nederland zijn in vergelijking met die in derdewereldlanden.

De FNV lanceerde de website decentwork.nl en komt in mei 2009 met het congres ‘Gewoon Goed Werk’ in de Beurs van Berlage. Op de website worden voorbeelden gegeven van zowel goed als slecht werk in Nederland en ook kunnen werknemers testen hoe goed hun werk eigenlijk is. In de categorie ‘slecht werk’ vallen vooralsnog: flexwerkers, stukloners, onderbetaalde schoonmakers en de uitbuiting in de agrarische sector. Voor de rechten van die groepen gaat de FNV zich dit jaar dan ook hard maken.

Hoe belangrijk arbeids- en inkomensrechten ook zijn, als het over decent work gaat zijn er wel thema’s te bedenken die meer opleveren in deze tijden van crisis. Als begeleiders van arbeidsconflicten en mobiliteitsvraagstukken achten wij de sociale verharding en soms absurde verhoudingen op de werkvloer een veel groter en algemener probleem dan de rechtspositie van werknemers in Nederland. Hoe komt het dat organisaties de kwaliteit van het werkklimaat niet systematisch op de agenda zetten? De vernieuwde Arbowet die werkgevers verplicht psychosociale arbeidsrisico’s op te sporen en te voorkomen geeft daar alle aanleiding toe, en de balans al niet minder. Arbeidsuitval en arbeidsconflicten, escalatie en imagoschade leiden tot onbeheersbare, grotendeels verborgen conflictkosten. Door gerichter te investeren in een plezierig en constructief werkklimaat kunnen organisaties dan ook flink besparen.

Wat zou er gebeuren als organisaties hun ogen zouden openen voor wat het structureel onder druk zetten en afknijpen, het politieke gekonkel en de agressie, de werkdruk en werkstress aan desintegratie en ‘helaasgeld’ kosten? Onze ervaring bij tientallen organisaties laat zien dat verharding en bureaucratisering vertragend en verstorend op productie en dienstverlening inwerken, het oplossen van problemen op de werkvloer onnodig ingewikkeld maken en klauwen met geld kosten. Dichter en schrijver Cees Buddingh formuleerde het een keer als volgt: ‘Er wordt meer tijd en geld verknoeit met werken dan met nietsdoen’. En verdraaid dat hij gelijk had. 

Onze boodschap aan de campagnestrategen luidt dan ook: stop meer energie in het uitdragen van het belang van een goed werkklimaat. En ons advies aan bestuurderen: maak werk van decent work en maak ruimte voor sociale innovatie. Dat betaalt zich in korte tijd terug. Vraag het management te kijken waar werkprocessen eenvoudiger kunnen en geef ze ruimte om menselijke problemen op de werkvloer op menselijke wijze op te lossen. Biedt medewerkers wier baan op de tocht staat decent procedures: plaatsingstrajecten die ook aansluiting maken op gezondheid en zelfsturing leiden tot een betere startpositie op de arbeidsmarkt. De lijnmanager tenslotte bevelen we aan spanningen en conflicten op de werkvloer niet uit de weg te gaan maar te benoemen en aan te grijpen om de interne organisatie naar een hoger plan te brengen! Creëer een oplossingsgericht klimaat, vereenvoudig het werkproces, zorg voor zinvol werk en accepteer geen ongewenst gedrag.

Zeg een agressieve of intimiderende medewerker, op welk niveau dan ook, de wacht aan. Zeg ‘ho, halt, stop’ tegen wat niet kan en stimuleer en beloon wat wel de bedoeling is. Begin met luisteren naar de inbreng en suggesties van mensen die erbij betrokken zijn en gun ze wat eigen regelcapaciteit. 
En ja, natuurlijk zijn de managers soms onderdeel van het probleem. Wat zou u doen als u alleen op winst- en productiecijfers zou worden beoordeeld en afgerekend? Wie durft er nog een uitzondering te maken, of het voor een ondergeschikte op te nemen als dat zijn eigen kop kan kosten? Wat echter gestimuleerd zou moeten worden is een bedrijfscultuur waarin dat wel gebeurt. Juist in tijden waarin met minder mensen meer moet worden gedaan is een organisatie met hart voor zijn mensen cruciaal!  

Leiders die op handen gedragen worden erkennen het wanneer mensen onder spanning staan. En helpen de dilemma’s die daarbij horen op te lossen. Wat ze daarvoor terugkrijgen is loyaliteit: medewerkers die zich tot het uiterste inzetten en zich verbonden weten met hun werk. ‘Gewoon goed werk’ zou dan ook wel eens meer te maken kunnen hebben met ‘gewoon goed leiderschap’ dan met arbeidsrechten.  
Onze tips voor leiders: zorg ervoor dat problemen bespreekbaar worden en bevorder dat conflicten opgelost, in plaats van afgehandeld worden. Bereikbaarheid voor medewerkers van alle niveaus is daarbij van groot belang. Zonder voeling en contact met de werkvloer verwordt verbetering van de werksfeer tot een farce, een spel om de pegels, waarvan niet iedereen zal profiteren. 

Tekortschietende aandacht voor probleemsituaties leidt bij medewerkers tot vragen in de trant van: waarom krijgen wij niet wat we nodig hebben, terwijl het nauwelijks geld of moeite kost? Of: waarom wordt er gesproken over gelijke behandeling, terwijl we geen gelijke behandeling ervaren?

Realiseer u dat het ook in economische zin verstandig is te investeren in non-agressie c.q. menselijkheid bij de oplossing van spanningen in de organisatie. Daarmee voorkomt u dat managers en medewerkers stellingen betrekken en problemen zich blijven voortslepen ten koste van soms hele afdelingen. Non-agressie is als de bobine in een motor: de transformerende kracht die verbinding en vaart mogelijk maakt. Afzien van investeren in een menselijk werkklimaat staat gelijk aan het uithollen en ontkrachten van de organisatie. Investeren in een plezierig en constructief werkklimaat bespaart de organisatie conflictkosten, is goed voor de productiecijfers en bezorgt de organisatie een gezonde uitstraling en tevreden klanten. Dat is maatschappelijk verantwoord èn winstgevend ondernemen.     

Alexandra van Smoorenburg en Paul Sträter, oprichters van Human Basics, ontwikkelden een programma op basis van non-agressie, waarmee arbeidsconflicten in een vooraf overeengekomen periode tot een door alle betrokken partijen geaccepteerde oplossing worden gebracht.